Ελευθερία Παττακού (1922-2018)

******************************************

Γεννήθηκε το Μάη του 1922 στο χωριό Πατσός του Αμαρίου, στο Ρέθυμνο της Κρήτης.

***************

Πατέρας της Ελευθερίας ήταν ο Ευθύμιος Χαροκόπος του Γεωργίου, από την Παντάνασσα (γειτονικό χωριό της Πατσού), ήρωας με όλη τη σημασία της λέξης.

(Εφηβος ακόμα, αγωνίστηκε κατά των Τούρκων στην Κρήτη.

Στο κάλεσμα του Βενιζέλου, επέστρεψε άρον-άρον από την Αμερική (όπου είχε μεταναστεύσει) για να πολεμήσει εθελοντής στο Μέτσοβο (1912) με αρχηγό αρχικά τον Κλειδή, και σα σκοτώθηκε ο Κλειδής, με αρχηγό το Μακρή (που επίσης σκοτώθηκε στη μάχη, λιγότερο από τρείς βδομάδες μετά τον Κλειδή).

Ο Ευθύμιος περηφανευόταν πως όχι μόνο πολέμησε μαζί τους, αλλά και πως τον τίμησαν με τη φιλία τους τέτοια παλικάρια.

Στη Μάχη της Κρήτης (1941) συμμετείχε ενεργά (ανάμεσα στα άλλα, ο Ευθύμιος άρπαξε από τους αλεξιπτωτιστές και παρέδωσε στο κινητό νοσοκομείο Ρεθύμνου στο γιατρό Δασκαλάκη, ανεκτίμητης αξίας γερμανικό ιατροφαρμακευτικό υλικό) .

Συμμετείχε ενεργά στην αντίσταση σε όλη τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής. Ο Πάτρικ Λη Φέρμορ στο βιβλίο του «Η απαγωγή του Στρατηγού Κράιπε» χαρακτηρίζει τον Ευθύμιο ως «ευεργέτη των Βρετανών της Κρήτης»).

Μητέρα της Ελευθερίας ήταν η Βηθλεέμ, το γένος Αγγελάκη, από το Γερακάρι (γειτονικό χωριό της Πατσού)

(Το μαρτυρικό Γερακάρι όπου τον Αύγουστο του 1944 οι γερμανοί,

βασιζόμενοι μονάχα σε υπόνοιες,

δεν αρκέσθηκαν να εκτελέσουν τους άρρενες κατοίκους,

δεν αρκέσθηκαν να κάψουν τα πτώματα των εκτελεσθέντων,

δεν αρκέσθηκαν να ανατινάξουν όλα (ΟΛΑ) τα σπίτια του χωριού (αφού πρώτα τα λεηλάτησαν με «γερμανική» επιμέλεια και μεθοδικότητα),

αλλά ανατίναξαν και τις τέσσερις εκκλησίες του χωριού, και τις τέσσερις βρύσες του χωριού.

Ανάμεσα στους εκτελεσμένους από τους γερμανούς κοντινούς συγγενείς της Βηθλεέμ είναι και τρεις Αγγελάκηδες (οι δυο ήταν γιοί του αδερφού της Αστρινού (που και ο ίδιος εκτελέστηκε από τους γερμανούς) και ο τρίτος ήταν γιός ενός άλλου αδερφού της Βηθλεέμ, του παπά-Κωστή).

Από τους υπόλοιπους εκτελεσθέντες από τους γερμανούς Γερακαριανούς πολλοί ήταν κοντινοί συγγενείς της Βηθλεέμ και του Ευθύμιου, και όλοι τους ήταν γνωστοί τους και φίλοι τους).

***************

Οι γονείς της Ελευθερίας είχαν ακόμη τέσσερα παιδιά:

το Γιώργη (τρία χρόνια μεγαλύτερό της, πέθανε το 2019),

την Ιωάννα (τρία χρόνια μικρότερή της, πέθανε παιδί),

το Βαγγέλη (εφτά χρόνια μικρότερό της, πέθανε το 2017),

και την Αμαλία (δέκα χρόνια μικρότερή της, πέθανε το 2019).

***************

Η Ελευθερία φοίτησε για έξι χρόνια στο δημοτικό σχολείο της Πατσού.

Τελείωσε με άριστα το δημοτικό σχολείο στην Πατσό όμως, όσο κι αν ποθούσε να σπουδάσει, δεν την άφησαν να συνεχίσει στο γυμνάσιο στο Ρέθυμνο.

***************

Στην κατοχή η Ελευθερία σήκωσε σημαντικότατο μέρος από τον αγώνα που έκανε η οικογένειά της για την Ελλάδα.

Κι ο αγώνας αυτός είχε πολύ κόπο και πολύ κίνδυνο.

Το σπίτι τους, στο βορειότερο άκρο του χωριού Πατσός, ήταν «κέντρο διερχομένων»:

Βρετανοί, Αυστραλοί και Νεοζηλανδοί κυνηγημένοι στρατιώτες εκεί έβρισκαν καταφύγιο, φαγητό και οδηγίες για τη διαφυγή τους στην Αίγυπτο.

Ομάδες Ελλήνων ανταρτών (και αριστερών, και δεξιών) εκεί σταματούσαν.

Οι Εγγλέζοι αρχηγοί της αντίστασης στην Κρήτη εκεί εύρισκαν αποκούμπι.

Ο καπετάν Μανώλης Μπαντουβάς αυτούς εμπιστευόταν.

Και ενώ οι άντρες του σπιτιού έπρεπε να κρύβονται ή να λείπουν για καιρό, η Ελευθερία ήταν πάντα εκεί ακούραστη, αεικίνητη και σε εγρήγορση για να βολεύει τις δύσκολες καταστάσεις που παρουσιάζονταν.

Η Ελευθερία ήτανε ζόρικη και δεν άφηνε καμιά προσβολή χωρίς απάντηση. Αληθινό «παλικάρι»: άκαμπτη και αγέρωχη μα, την ίδια στιγμή, έτοιμη να θυσιαστεί για τους άλλους και τον αγώνα.

Πολύ περήφανη για να δεχτεί χάρες, δεν είχε υποχρέωση σε κανέναν. Ετσι μπορούσε να λέει τα πράγματα με το όνομά τους, «σταράτα», προς όλους.

Κράτησε τη θέση της (και τη θέση της πατρίδας της) ψηλά, πάνω και από τους κατακτητές, και από τους συμμάχους.

Αποκρίθηκε όπως έπρεπε στον αιχμάλωτο Γερμανό στρατηγό Κράιπε όταν ρώτησε γιατί οι Κρητικοί αγαπούσαν τους Εγγλέζους και μισούσαν τους Γερμανούς.

Δεν δέχτηκε πληρωμή από το Λη Φέρμορ :

Αυτά που κάνουμε δεν τα κάνουμε για τους Εγγλέζους, για την Πατρίδα μας την Ελλάδα τα κάνουμε, του είπε.

Τον πατέρα της (τον οποίο λάτρευε, και ο οποίος την εκτιμούσε και τη σεβόταν όσο κανέναν) τον «επέπληξε με δριμύτητα» σαν τον είδε να κρατά τις λίρες του Λη Φέρμορ. Σαν να του έλεγε με πόνο ψυχής: «Γιατί, μωρέ πατέρα, δεν τις αρνήθηκες; Τί ανάγκη τις έχεις εσύ, πατέρα, τις τρεις λίρες των Εγγλέζων;».

(Οταν καμιά φορά της θύμωνε, αρκούσε να την προσφωνήσει «κυρία Ελευθερία», και η Λευτερία έπεφτε στα τάρταρα. Μα σαν πέρναγε η «μπόρα» και της απευθυνόταν ο πατέρας της και πάλι με το γνώριμο «μωρή Λευτερία», την ανέβαζε στα ουράνια.)

Ξεγέλασε το Γερμανό στρατιώτη στην «περβόλα» ρίχνοντας τα «θανάσιμα»*** ενοχοποιητικά στοιχεία στα στάχυα και «παίζοντας» στην συνέχεια την αγανακτισμένη (μόλις το προηγούμενο βράδυ είχε αναχωρήσει η ομάδα που κρατούσε αιχμάλωτο το Γερμανό στρατηγό).

(*** Γιατί «θανάσιμα»; Αν κρίνει κανείς από το τι έκαναν οι γερμανοί στο Γερακάρι χωρίς να διαθέτουν κανένα ουσιαστικό στοιχείο «ενοχής», μπορεί να καταλάβει τι θα είχε γίνει στην Πατσό).

Η Λευτερία έκανε κι άλλα πολλά, κάποια από τα οποία παρουσιάζονται στο https://www.pattakon.com/gr

Η Ελευθερία δεν πήρε ποτέ της σύνταξη Εθνικής Αντίστασης.

Δεν της έκαναν ποτέ τιμές για αυτά που πρόσφερε.

Δεν άκουσε ποτέ της ένα ευχαριστώ.

Παρά τις αδικίες, τις ατιμίες και τις μικρότητες που έβλεπε να γίνονται γύρω της,

η Ελευθερία δεν έπαψε, ως την τελευταία της πνοή, να αγαπά αληθινά και να πονά βαθιά την πατρίδα της.

***************

Το 1951 παντρεύτηκε τον Κώστα (Κωνσταντίνο Μανούσου Παττακό) από το Χρωμοναστήρι (ένα χωριό 20 χιλιόμετρα από την Πατσό).

Τους στεφάνωσε ο καπετάν Μανώλης Μπαντουβάς που την εκτιμούσε αφάνταστα (την πρώτη φορά που τη συνάντησε κάπου στα βουνά της Πατσού, ακούοντάς την να κατσαδιάζει ένα Εγλλέζο αρχηγό που αμφισβήτησε τον πολιτισμό των Ελλήνων, την εσυγχάρηκε και της ζήτησε να τη στεφανώσει όταν θα έρθει η ώρα να παντρευτεί).

Το 1952 γέννησε το Μανούσο.

Το 1954 γέννησε τη Βηθλεέμ.

Το 1956 γέννησε τον Γιάννη.

Το 1958 γέννησε την Αργυρώ.

Το 1959 γέννησε τον Ευθύμη.

Το 1961 γέννησε το Μανώλη.

Το 1964 γέννησε την Παρασκευή.

Το 1966 γέννησε τη Χρυσαυγή.

Η Ελευθερία γέννησε οχτώ παιδιά που σπούδασαν, και τα οχτώ, Μηχανικοί στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο.

Δεν την άφησαν να σπουδάσει την ίδια, μα ο Θεός την αξίωσε να δει όλα της τα παιδιά σπουδαγμένα.

***************

Η Ελευθερία ήταν Θεοσεβούμενη και θρήσκα.

Η πίστη της την έκανε (παρά το προχωρημένο της ηλικίας της) να ταξιδέψει δυο φορές τους Αγιους Τόπους και να χτίσει, σε ένα κτήμα της στα βουνά του αγαπημένου της χωριού στην Κρήτη, ένα ξωκλήσι (των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης).

***************

Το 1976 πέθανε η μητέρα της Βηθλεέμ.

Το 1981 πέθανε ο πατέρας της Ευθύμιος.

Το 1987, στις 29 Οκτωβρίου, πέθανε ο σύζυγός της ο Κώστας.

Είχαν περάσει τριανταέξι χρόνια μαζί.

Ο Κώστας είχε πολλά καλά.

Παρά τα οικονομικά προβλήματα, δε σταμάτησε ποτέ του να λέει «δόξα τω Θεώ» και να το εννοεί. Ακόμα κι όταν δεν είχε μια δεκάρα στην τσέπη. Ακόμα κι όταν τον κυνηγούσανε οι χίλιοι-μύριοι για χρέη (ένας μισθός, ενοίκιο, οκτώ παιδιά και ένα σπίτι να χτίζεται).

Δεν το έβαλε κάτω ποτέ του.

Αληθινό παλικάρι (πολέμησε στην Αλβανία

όπου έχασε το μεγάλο του αδερφό και συμπολεμιστή Ιωάννη Μαν. Παττακό

(τα κόκαλα του Ιωάννη, πατέρα τριών παιδιών και ενός βρέφους, δε βρέθηκαν ποτέ),

και όπου παραλίγο να κόψουν τα πόδια του Κώστα λόγω κρυοπαγημάτων).

Άρχοντας (φτωχός, μα «άρχοντας»).

Βοήθησε πολύ κόσμο που είχε την ανάγκη του, συγγενείς και ξένους.

Ο Κώστας πέθανε στο σπίτι τους στη Νίκαια Πειραιά και τάφηκε στο νεκροταφείο της Αγίας Κυριακής, στο Χρωμοναστήρι το χωριό του, κάτω από το αγαπημένο του βουνό το Βρύσινα.

+

+

+

+ + + + + + + + + + + +

+

+

+

+

+

+

+

Η Ελευθερία πέθανε στις 29 Μαρτίου 2018, στο ίδιο σπίτι, αφήνοντας πίσω της:

οχτώ παιδιά,

τέσσερα εγγόνια (την Αννα, το Γιάννη, την Κωνσταντίνα και τον Κωνσταντίνο),

δυο γαμπρούς (το Γιώργο και το Χρήστο) και μια νύφη (την Ερίνα).

Τάφηκε στο Χρωμοναστήρι

μαζί με το σύζυγό της Κωνσταντίνο.

ΜΑΚΑΡΙΑ ΤΟΥΣ