Προς ΤΑ Δ.Σ. ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΣΥΛΛΟΓΩΝ ΠΑΤΣΟΥ κ
ΑΘΗΝΩΝ
Καλημέρα.
Τα παρακάτω γράφτηκαν με την ευκαιρία της επιστολής του
κ. Στυλιανού Γεωργίου Παττακού της 3ης Απρίλη 2013 που μου
κοινοποιήθηκε.
Η Ιστορία δε γράφεται με εικασίες και μεγαλοστομίες, αλλά
με γεγονότα, μαρτυρίες, λεπτομέρειες και πολλαπλές διασταυρώσεις στοιχείων.
Η ιστορία, για να είναι «Ιστορία», πρέπει να είναι
αμερόληπτη και έντιμη.
Αυτό που μπορούν να κάνουν οι άμεσα ενδιαφερόμενοι δεν
είναι το να γράψουν την ιστορία οι ίδιοι, αλλά το να θέσουν στη διάθεση του
μελλοντικού κριτή / ιστορικού / αναγνώστη / ερευνητή όλα τα «στοιχεία» /
μαρτυρίες που διαθέτουν.
Ο ερευνητής - ιστορικός είναι αυτός που χωρίς ίχνος
ιδιοτέλειας θα μπορέσει να ξεδιαλέξει τα σημαντικά από τα ασήμαντα, τις
αλήθειες από τα ψέματα, αυτός που θα κρίνει ποιος προσέφερε εξαιρετικές
υπηρεσίες που αξίζει να καταγραφούν για να μαθαίνουν, να παραδειγματίζονται και
να περηφανεύονται οι νεότεροι.
Το ότι προτείνεται ο αείμνηστος Ευθύμιος Γεωργίου Χαροκόπος
(ο Ηγεμόνας) ως ο Πατσώτης με τη μεγαλύτερη προσφορά στους αγώνες της πατρίδας
του, είναι ιδιαίτερα τιμητικό για τους απογόνους του (αν και έτσι
παραγνωρίζεται το αίμα που έχυσαν για την πατρίδα τους αρκετοί άλλοι Πατσώτες).
Σαν εγγονός του νιώθω υπόχρεος.
Στις καλοκαιρινές διακοπές ο παππούς Ευθύμης (ο Ηγεμόνας)
μας μάζευε, εμάς τα εγγόνια του, κάθε βράδυ και μας αφηγούνταν για ώρες όσα
πέρασε στη ζωή του.
Ομως τα «στοιχεία» που αναφέρονται στην παραπάνω επιστολή
δεν είναι σωστά και δεν θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν σαν βάση για το «χτίσιμο»
της Ιστορίας του χωριού Πατσός.
Για παράδειγμα, το «σακουλάκι με λίρες» των Εγγλέζων
απαγωγέων που αναφέρεται, δεν ήταν τίποτε παραπάνω από τρεις χρυσές λίρες
τυλιγμένες σε ένα χαρτί.
Σύμφωνα με το περίφημο βιβλίο / ημερολόγιο του Stanley Moss, ο Moss και ο
αρχηγός της επιχείρησης Patrick Leigh Fermor
προσπάθησαν (παρουσία του Γερμανού στρατηγού) να προσφέρουν τις λίρες στον
Ευθύμιο Χαροκόπο (τον Ηγεμόνα) που απλά και ευγενικά (χωρίς πομπώδεις δηλώσεις)
αρνήθηκε να τις δεχτεί προς μεγάλη έκπληξη του Γερμανού στρατηγού.
Να σημειωθεί ότι το περίφημο βιβλίο του Stanley Moss (που
δεν είναι τίποτε άλλο από το ημερολόγιο που ο Moss έγραφε
στις ημερήσιες κρυψώνες τους όσο κρατούσαν τον Κράιπε και όσο τους έψαχνε όλος
ο Γερμανικός στρατός της Κρήτης) το προλογίζει / επικροτεί ο Patrick Leigh Fermor.
Η Ελληνική μετάφραση του κομματιού του βιβλίου του Moss που
αναφέρεται στην Πατσό είναι διαθέσιμη στο https://www.pattakon.com/gr/StanleyMoss.doc και
έχει χαραχτεί σε αναμνηστική πλάκα που βρίσκεται μερικά μέτρα από το ξωκλήσι
των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης (φωτογραφίες στο https://www.pattakon.com/gr/ ) στις
πλάτες Πατσού.
Επίσης δεν είναι σωστό ούτε και το αναφερόμενο στην
παραπάνω επιστολή: «Αλλά και οταν
στράφηκα στην μικρή του κόρη Ελευθερία...γράφει ο Μοςς για να της πάρει, η
μικρή Ελευθερία κι αυτή γύρισε την πλάτη κι έφυγε κλαίγοντας».
Ο Moss δεν ήταν καν μέσα στο «μιτάτο» του
Χάρακα την ώρα που έγινε το επεισόδιο αυτό.
Ούτε «μικρή» ήταν η Ελευθερία τότε (το Μάη του 1944 ήταν 22 χρονών, όσο
ακριβώς και ο πατέρας του κ. Στυλιανού Παττακού, ο κ. Γεώργιος Σ. Παττακός),
ούτε και «γύρισε την πλάτη κι έφυγε κλαίγοντας».
Αντίθετα η Ελευθερία
έμεινε εκεί κι έδωσε το δικό της αγώνα κάνοντας τους «πολέμαρχους» να
υποχωρήσουν και την Ελλάδα περήφανη.
Αναλυτικά η μαρτυρία της
αναφέρεται στην επιστολή που τον Ιούνιο του 2010 (δέκα μέρες μετά την «τελετή»
που έγινε στο Χάρακα και τη μαρμάρινη πλάκα που έβαλαν εκεί «άρον - άρον»)
εστάλη και με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο αλλά και με συστημένο γράμμα στον τότε Δήμαρχο Συβρίτου και
επί κεφαλής της «τελετής» της 21ης Μάη 2010 στο Χάρακα. Ο Δήμαρχος
αυτός δεν είχε το «σθένος» όχι να απαντήσει, αλλά ούτε καν να ρωτήσει σχετικά τους
κοινοτάρχες Πατσού και Παντάνασσας.
Στην επιστολή αυτή, που είναι διαθέσιμη στο https://www.pattakon.com/gr/harakas.doc , αναφέρονται τα γεγονότα όπως τα έζησε η ίδια η Ελευθερία (Χαροκόπου
τότε, χήρα Κων/νου Παττακού τώρα) σε
πρώτο πρόσωπο.
Ο Patrick Leigh Fermor απέτυχε να πείσει τη «μικρή» Ελευθερία να δεχτεί το χαρτί με τις
τυλιγμένες λίρες (παρουσία του Ελευθερίου Γ. Χαροκόπου, του θείου της, που
θεώρησε καθήκον του να την πιέσει κι αυτός φορτικά για να δεχτεί αυτό που της
ζητούσε ο Leigh Fermor).
Δυστυχώς όμως την ώρα που έφευγαν από την
Πατσό οι απαγωγείς με το στρατηγό Κράιπε, ο επίμονος Patrick Leigh Fermor κατάφερε να δώσει τις λίρες στον
Ευθύμιο Χαροκόπο τον Ηγεμόνα (του τις έβαλε με το ζόρι στην τσέπη μαζί με ένα
σημείωμα).
Ετσι παρά την παλικαρίσια άρνηση της
άκαμπτης εικοσιδυάχρονης Κρητικοπούλας Λευτερίας (που ό,τι έκανε, το έκανε μετά
πλήρους «λόγου γνώσεως», και που τέτοια και «χειρότερα» έκανε και σε άλλες
παρόμοιες καταστάσεις), δυστυχώς τελικά «πέρασε» του Leigh Fermor και η
«φιλοξενία» που έλαβαν στην Πατσό από τον Ηγεμόνα και την οικογένειά του δεν
ήταν «τέλεια» / «άσπιλη» όπως θα μπορούσε να είναι.
Το ότι ο Ηγεμόνας «άκουσε τον εξάψαλμο» από
την Ελευθερία την κόρη του όταν αργότερα το βράδυ επέστρεψε στο σπίτι τους, δεν
αλλάζει την ουσία. Θα προτιμούσα, σαν εγγονός του, να μην είχε δεχτεί το «δώρο»
των Εγγλέζων.
Η ιστορία των τριών αυτών λιρών δεν
τελειώνει εκεί.
Την επόμενη της αναχώρησης των απαγωγέων
από την Πατσό «παρά τρίχα» αυτές οι τρεις λίρες να κοστίσουν την καταστροφή της
Πατσού και την αποτυχία της επιχείρησης της απαγωγής του στρατηγού Κράιπε, όπως
περιγράφεται στη μαρτυρία της Ελευθερίας στο https://www.pattakon.com/gr/meta_harakas.doc .
Το ότι ο Ηγεμόνας (Ευθύμιος Γεωργίου
Χαροκόπος), βάζοντας σε θανάσιμο κίνδυνο ακόμα και τη ζωή των παιδιών του,
συνέδραμε, φιλοξένησε, τάισε, προστάτεψε και κατεύθυνε πάνω από εξήντα
κυνηγημένους σύμμαχους στρατιώτες στο φευγιό τους για την Αφρική, είναι
σπουδαία και ανιδιοτελής προσφορά.
Το ότι όταν η επιχείρηση της απαγωγής του
στρατηγού Κράιπε είχε σχεδόν «βαλτώσει», ο γιος του Γιώργης Χαροκόπος, ο
δάσκαλος, ανέλαβε να οδηγήσει τους απαγωγείς στο Χάρακα στην Πατσό όπου ο
Ηγεμόνας τους πρόσφερε, χωρίς δεύτερη σκέψη, αποκούμπι, ασφάλεια, φαγητό, μέρος
να ανασυγκροτηθούν, χρόνο για να συνεννοηθούν με το επιτελείο τους στην Αφρική,
ήταν κι αυτό εξαιρετική υπηρεσία στην πατρίδα.
Το ότι ο Ηγεμόνας ήρθε άρον – άρον από την
Αμερική για να πολεμήσει εθελοντικά στους απελευθερωτικούς αγώνες υπό τον
Κλειδή (που σκοτώθηκε στη μάχη) και υπό τον Μακρή (που επίσης σκοτώθηκε στη
μάχη) είναι επίσης σπουδαία προσφορά.
Το ότι ο Ηγεμόνας στη μάχη των
αλεξιπτωτιστών κατάφερε να αρπάξει ανεκτίμητης αξίας Γερμανικό
ιατροφαρμακευτικό υλικό για να το παραδώσει στο κινητό Νοσοκομείο του Ρεθύμνου,
στο γιατρό Δασκαλάκη, αυτό κι αν δείχνει το χαρακτήρα του.
Θα έλεγα πως τα παραπάνω φτάνουν
και περισσεύουν για να ονομαστεί η πλατεία του χωριού «πλατεία Ηγεμόνα».
Όμως δεν είναι ο Ηγεμόνας αυτός που
πεισματικά, ως το τέλος, αρνήθηκε να δεχτεί τις λίρες από τους Εγγλέζους, αλλά
η κόρη του Ελευθερία.
Αν δεν κάνω
λάθος, στην επιστολή του ο κ. Στυλιανός
Γ. Παττακός θεωρεί αποκορύφωμα της προσφοράς του Ευθύμιου Γ. Χαροκόπου στην
Ελλάδα, για το οποίο και προτείνεται η μετονομασία της πλατείας του χωριού σε
πλατεία «Ηγεμόνα», την άρνησή του να δεχτεί τις λίρες των Εγγλέζων.
Εχουμε, λοιπόν,
και λέμε:
Από τη μια, το
σημαντικότερο «ανδραγάθημα» που έγινε στην Πατσό (κατά δήλωση του συντάκτη της
επιστολής της 3ης Απρίλη 2013) ήταν το ότι δεν έγιναν δεκτές από τον
Ηγεμόνα οι λίρες των Εγγλέζων απαγωγέων του Κράιπε σε ανταπόδοση της φιλοξενίας
και φροντίδας που τους παρασχέθηκε στον κρυψώνα Χαρακας. Και για το
«ανδραγάθημα» αυτό προτείνεται η πλατεία του χωριού να μετονομαστεί σε πλατεία
Ηγεμόνα.
Από την άλλη
πάλι, η αλήθεια είναι πως το «ανδραγάθημα» αυτό δεν το έκανε ο Ηγεμόνας . . . Το έκανε η Ελευθερία,
η κόρη του Ηγεμόνα . . .
Με βάση τα
παραπάνω, αν δεν είναι ντροπή το ότι το όνομα της Ελευθερίας λείπει από τη
μαρμαρόπλακα που κρέμασαν στο Χάρακα το Μάη του 2010, κι αν δεν είναι εντελώς
ανέντιμο το ότι το όνομα της Ελευθερίας δεν γράφτηκε ούτε καν στους χάρτινους
«επαίνους» που έφτιαξαν και μοίραζαν στην «τελετή» εκείνη, τότε τι είναι;
Ο «κακόπιστος» θα
μπορούσε να αμφισβητήσει τα γεγονότα που έζησε και διηγείται η Ελευθερία.
Από την άλλη, αν
κάποιος δεχτεί σαν καθαρή αλήθεια αυτά που διηγείται η Ελευθερία (κι όσοι την
γνώρισαν ξέρουν «περί τίνος πρόκειται»), σκεφθείτε τι αδικία έκαναν στο Χάρακα
το Μάη του 2010 στα αποκαλυπτήρια της μαρμαρόπλακας.
Οσο για την ίδια την Ελευθερία, αυτή δε ζήτησε από το
Δήμαρχο Συβρίτου να βάλει και το δικό της όνομα στο μάρμαρο. Αυτό που ζήτησε
είναι να σβηστούν τα ονόματα που αναφέρονται γιατί διαφορετικά αδικούνται οι
υπόλοιποι Πατσώτες που έλαβαν μέρος..
Ο ανοιχτόμυαλος
παρατηρητής καταλαβαίνει πως τα «στοιχεία» δείχνουν προς την «αλήθεια» της
Ελευθερίας. Εκτός κι αν οι τρεις λίρες που «δεν δέχτηκε» ο Ηγεμόνας αλλά που τις ξόδεψε η οικογένειά
του μετά την κατοχή, έπεσαν από τον ουρανό. Απλά αναρωτηθείτε: θα μπορούσε ένας
φτωχός Πατσότης να μαζέψει τρεις χρυσές λίρες στη διάρκεια της κατοχής;
Καταλήγοντας:
Η Ιστορία είναι κάτι το εξαιρετικά
ευαίσθητο.
Αν κάποιος προσπαθήσει να προβάλλει
επιλεκτικά τα «επιτεύγματα» κάποιων, αυτόματα πικραίνονται κάποιοι άλλοι των
οποίων η σημαντική, ή ασήμαντη, προσφορά παραγνωρίζεται.
Εκτός κι αν, για παράδειγμα, ο Φραγκιάς
Γεωργίου Χαροκόπος (ο αδερφός του Ηγεμόνα) που «σκοτώθηκε» για την Ελλάδα στους
απελευθερωτικούς αγώνες (θεωρήθηκε νεκρός και έμεινε στο νεκροθάλαμο για ώρες
πολλές, με μια σφαίρα να έχει μπει από το στόμα και να έχει βγει από το σβέρκο
του) και που ήταν από τους πρώτους Πατσώτες που πήγαν στη μάχη των
αλεξιπτωτιστών και που γύρισε νικητής στο χωριό με λάφυρα, είναι υποδεέστερος
των άλλων που αναφέρονται.
Αντί για βιαστικές αποφάσεις που βολεύουν
επιλεκτικά μερικούς, πικραίνοντας τους υπόλοιπους, πιο σοφό θα ήταν να
συγκεντρωθούν οι μαρτυρίες των Πατσωτών (όσα έζησαν οι ίδιοι κι όσα τους
διηγήθηκαν οι γονείς τους) σε ένα χώρο / αρχείο άμεσα και δωρεάν προσβάσιμο σε
όλους (είναι εύκολο να γίνει και δεν έχει κόστος: υπάρχει διαθέσιμος χώρος στο Internet, στο ίδιο μέρος που έχουν αποθηκευτεί οι μαρτυρίες της Ελευθερίας), με
δυνατότητα να προσθέτουν τις αντιρρήσεις και τα σχόλιά τους όσοι θέλουν (χωρίς
λογοκρισία, αλλά με ονοματεπώνυμο), για να έχει ο μελλοντικός ιστορικός και
αναγνώστης το αναγκαίο υλικό ώστε να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα.
Ευχαριστώ
Μανώλης Παττακός
του Κωνσταντίνου και της Ελευθερίας κόρης
του Ηγεμόνα